ประเพณีลอยกระทงมีมาตั้งแต่สมัยโบราณ ตรงกับวันขึ้น15 ค่ำ เดือน 11 ตั้งแต่ยุคสุโขทัย อยุธยา การทำกระทง ส่วนใหญ่ใช้วัสดุจากธรรมชาติ
ในสมัยโบราณ ก็จะมีเฉพาะเจ้านาย ชั้นยศฐาบรรดาศักดิ์ ประดิษฐ์กระทงนำไปลอยในแม่น้ำ เพื่อเป็นการลอยทุกข์ลอยทุกข์โศกโรคภัยต่างๆ ขอพรและเป็นการขอขมาพระแม่คงคา เพราะเราเชื่อว่าพระแม่คงคา เป็นผู้ปกป้องรักษาแม่น้ำ ตามความเชื่อศาสนาพราหมณ์
ในอดีตไม่มีน้ำเน่าเสียให้เราเห็น เพราะว่าในสมัยโบราณ ชาวบ้านทั่วไปมักจะไม่สามารถลอยกระทงได้ จะทำกันได้ในเฉพาะผู้ฐานะเท่านั้น และวัสดุก็จะทำมาจากใบตองก้านกล้วย ที่ย่อยสลายได้ การกลัดใบกระทง ก็จะใช้ก้านมะพร้าวเป็นหลัก
ในยุคต่อๆมา เมื่อประชาชนมีจำนวนมากขึ้น สภาพบ้านเมืองสังคมที่เปลี่ยนไป ก็มีการจัดงานลอยกระทง มีการจัดงานเฉลิมฉลอง ที่จัดโดยทั้งภาครัฐ และเอกชน จึงทำให้เกิดขยะ จากเศษกระทงเป็นจำนวนมหาศาล เช่นเศษโฟม เศษกระดาษ ต่างๆ ลอยตามแม่น้ำ ทำให้แม่น้ำเน่าเสีย เกิดความเสียหายที่ไม่สามารถประเมินค่าได้
นักอนุรักษ์ จึงออกแนวคิดรณรงค์ ให้ประชาชนใช้วัสดุ ที่ย่อยสลายได้ในธรรมชาติ ในการประดิษฐ์กระทง เช่นหยวกกล้วย ใบตอง ใบไม้ต่างๆ ที่มีความหนา สามารถพับเป็นกลีบกระทงได้ บางคนก็อาจจะนำขนมปัง มาทำเป็นกระทงก็ได้ ลดจำนวนกระทง เช่น หนึ่งครอบครัวใช้กระทงแค่หนึ่งใบ แต่ก็แก้ปัญหาขยะในแม่น้ำได้ไม่ดีนักเพราะยังมีเศษวัสดุอื่นๆเช่น ดอกไม้ธูปเทียน ที่เป็นปัญหาสิ่งแวดล้อมและเป็นปัญหาอันยืดเยื้อ
เพราะในทุกๆปี เมื่อผ่านคืนวันลอยกระทง สิ่งที่ตามมาคือซากกระทงจำนวนมากที่ลอยอยู่ในแม่น้ำลำคลอง ในกรุงเทพฯ สถิติบอกว่า ปริมาณกระทงที่เก็บได้ในปี 2562 รวมทั้งหมด 502,024 ใบ แต่ก็เป็นวัสดุจากธรรมชาติเป็นส่วนมาก แสดงให้เห็นว่าประชาชนก็มีความตระหนักและให้ความสำคัญกับการดูแลสิ่งแวดล้อมมากขึ้น
ในปัจจุบันยุคปี 2021 การลอยกระทงเปลี่ยนไปอย่างสิ้นเชิง
การลอยกระทงในยุคปัจจุบันยังไม่ห่างหายไปจากสังคมไทย เพราะยังมีการจัดงานวัดซุ้มเกมเครื่องเล่นต่างๆ ตามวัด ตามลานกว้างต่าง ๆ และมีการ การสร้างบ่อน้ำชั่วคราวเป็นการเฉพาะ เพื่อให้ประชาชนลอยกระทงได้ และง่ายต่อการเก็บเศษกระทง แต่บางคนก็ไม่อยากลอยกระทงจริงๆเพราะ อาจจะไม่ชอบไปในที่มีคนแออัด ก็จะใช้วิธีลอยกระทงออนไลน์ตามเว็บไซต์ต่าง ๆ ซึ่งก็เป็นการช่วยอนุรักษ์ธรรมชาติและแม่น้ำ เราก็จะเห็นเศษกระทงน้อยลงในแม่น้ำลำคลองในยุคปัจจุบัน
การลอยกระทงออนไลน์ ดียังไงในปัจจุบัน เมื่อโรคโควิด 19 ระบาดตั้แต่ปี 2019 ทำให้มีการรณรงค์ ลอยกระทงออนไลน์มากขึ้น เพื่อเป็นการเว้นระยะห่างทางสังคม และลดการแพร่กระจายของโรค ลดปริมาณขยะ แก้ปัญหาสิ่งแวดล้อม
และกรุงเทพมหานครได้รณรงค์ให้ใช้กระทงสไตล์รักษ์โลก อันได้แก่ กระทงที่ทำจากต้นกล้วย หรือใบตอง หัวปลีหรือผักสด กระทงที่ทำจากน้ำแข็ง หรือการลอยกระทงออนไลน์ เป็นต้น
เว็บไซต์ ชวนลอยกระทงออนไลน์ เช่น
- www.sanook.com ผ่านลิงค์ https://season.sanook.com/loykrathong/
- www.mthai.com ผ่านลิงค์ https://mthai.com/loykrathong/
- www.theoldsiam.co.th ผ่านลิงค์ https://theoldsiam.co.th/loykrathong
- www.kapoo.com ผ่านลิงค์ https://loykratong.kapook.com/online/
- www.longdo.com https://map.longdo.com/loykrathong/
ทั้งนี้แต่ละเว็บไซต์มีลูกเล่น และรูปแบบกระทงให้เลือก เพื่อให้อธิษฐานต่างกันไป
อีกทั้งทางกรุงเทพมหานคร ยังจัดเทศกาลลอยกระทง บริเวณใต้สะพานพระราม8 (ฝั่งธนบุรี) และคลองโอ่งอ่าง รวมถึงสวนสาธารณอีก 30 แห่งด้วย
ที่มา : กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข และประชาสัมพันธ์กรุงเทพมหานคร
