ประวัติผู้ปกครองกัมพูชาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันสะท้อนถึงความซับซ้อนของการเปลี่ยนแปลงทางการเมือง สงคราม และการปกครองที่หลากหลาย ตั้งแต่ระบอบกษัตริย์ อาณานิคม สาธารณรัฐ เขมรแดง ไปจนถึงระบอบปัจจุบันที่เป็นราชาธิปไตยภายใต้รัฐธรรมนูญ ต่อไปนี้คือภาพรวมของผู้ปกครองสำคัญตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน (ณ วันที่ 21 มิถุนายน 2568) โดยเน้นช่วงเวลาที่สำคัญ:
1. สมัยโบราณและยุคอาณานิคม (ก่อน ค.ศ. 1863)
-
ราชวงศ์วรมันและยุคก่อนหน้า: ตามประวัติศาสตร์ พระมหากษัตริย์กัมพูชาสืบเชื้อสายจากราชวงศ์วรมัน โดยตำนานระบุว่าพระนางโสมาเป็นกษัตริย์พระองค์แรกในยุคฟูนัน (ราวศตวรรษที่ 1) ซึ่งเป็นรากฐานของวัฒนธรรมเขมร.
-
สมัยอยุธยาและสมัยธนบุรี: กัมพูชาตกอยู่ภายใต้อิทธิพลของสยามในบางช่วง เช่น ในสมัยอยุธยาและธนบุรี กัมพูชาเป็นเมืองขึ้นของไทยในบางครั้ง แต่ก็มีการต่อสู้เพื่อเอกราช.
-
ยุคอาณานิคมฝรั่งเศส (ค.ศ. 1863–1953): กัมพูชากลายเป็นรัฐในอารักขาของฝรั่งเศสภายใต้ระบอบกษัตริย์ โดยพระมหากษัตริย์ยังคงมีบทบาทเป็นประมุขเชิงสัญลักษณ์ เช่น พระบาทสมเด็จพระนโรดม (ค.ศ. 1860–1904) และพระบาทสมเด็จพระสีสุวัตถิ์ (ค.ศ. 1927–1941).
2. สมัยเอกราชและระบอบกษัตริย์ (ค.ศ. 1953–1970)
-
สมเด็จพระนโรดม สีหนุ (ค.ศ. 1941–1955 และในฐานะประมุขแห่งรัฐ ค.ศ. 1960–1970):
-
สมเด็จพระนโรดม สีหนุ ทรงนำกัมพูชาได้รับเอกราชจากฝรั่งเศสในปี ค.ศ. 1953 และทรงสละราชบัลลังก์ในปี 1955 เพื่อดำรงตำแหน่งประมุขแห่งรัฐในฐานะผู้นำทางการเมือง
-
ในฐานะผู้นำพรรคสังคมราษฎร์นิยม พระองค์ปกครองในระบอบประชาธิปไตยแบบมีกษัตริย์เป็นผู้นำ แต่เผชิญแรงกดดันจากทั้งฝ่ายซ้าย (เขมรแดง) และฝ่ายขวา (ที่ได้รับการสนับสนุนจากสหรัฐฯ).
-
3. สมัยสาธารณรัฐเขมร (ค.ศ. 1970–1975)
-
นายพลลอน นอล (ค.ศ. 1970–1975):
-
ในปี 1970 ลอน นอล ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากสหรัฐฯ ทำการรัฐประหารโค่นล้มสมเด็จพระนโรดม สีหนุ และสถาปนาสาธารณรัฐเขมร
-
ระบอบนี้เผชิญกับสงครามกลางเมืองและการขยายอิทธิพลของเขมรแดง ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากจีนและสมเด็จพระนโรดม สีหนุ (ในฐานะพันธมิตรชั่วคราว).
-
4. สมัยเขมรแดง (ค.ศ. 1975–1979)
-
พอล พต (Pol Pot) และเขมรแดง (ค.ศ. 1975–1979):
-
เขมรแดง นำโดยพอล พต เข้ายึดอำนาจในปี 1975 และสถาปนา “กัมพูชาประชาธิปไตย” ซึ่งเป็นระบอบคอมมิวนิสต์สุดโต่ง
-
ช่วงนี้เกิดการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ ทำให้มีผู้เสียชีวิตราว 1.7–2 ล้านคน พระนางโสมาและสมเด็จพระนโรดม สีหนุถูกกักบริเวณในวัง
-
ในปี 1979 เวียดนามบุกกัมพูชาและโค่นล้มเขมรแดง.
-
5. สมัยสาธารณรัฐประชาชนกัมพูชา (ค.ศ. 1979–1989)
-
เฮง สัมริน (ค.ศ. 1979–1985):
-
หลังเวียดนามยึดครองกัมพูชา เฮง สัมริน ได้รับการแต่งตั้งเป็นผู้นำของสาธารณรัฐประชาชนกัมพูชา ซึ่งเป็นรัฐบาลที่ได้รับการสนับสนุนจากเวียดนาม
-
ระบอบนี้เผชิญกับการต่อต้านจากกลุ่มเขมรแดงและฝ่ายกษัตริย์.
-
-
ฮุน เซน (ค.ศ. 1985–1993 ในฐานะนายกรัฐมนตรี):
-
ฮุน เซน อดีตสมาชิกเขมรแดงที่แปรพักตร์ไปยังเวียดนาม ขึ้นเป็นนายกรัฐมนตรีในปี 1985 ขณะอายุเพียง 33 ปี เขากลายเป็นบุคคลสำคัญในระบอบนี้และต่อมาในระบอบถัดไป.
-
6. สมัยเปลี่ยนผ่านและราชอาณาจักรกัมพูชา (ค.ศ. 1989–1993)
-
สมเด็จพระนโรดม สีหนุ (ค.ศ. 1991–1993 ในฐานะประมุขแห่งรัฐ):
-
หลังข้อตกลงสันติภาพปารีสในปี 1991 กัมพูชาเข้าสู่การเปลี่ยนผ่านภายใต้การดูแลของสหประชาชาติ (UNTAC)
-
สมเด็จพระนโรดม สีหนุ ทรงกลับมาเป็นประมุขแห่งรัฐชั่วคราว และกัมพูชาเริ่มฟื้นฟูระบอบกษัตริย์.
-
7. ราชอาณาจักรกัมพูชาปัจจุบัน (ค.ศ. 1993–ปัจจุบัน)
-
สมเด็จพระนโรดม สีหนุ (ค.ศ. 1993–2004):
-
หลังการเลือกตั้งในปี 1993 กัมพูชากลับสู่ระบอบราชาธิปไตยภายใต้รัฐธรรมนูญ โดยสมเด็จพระนโรดม สีหนุ ทรงครองราชย์อีกครั้ง
-
รัฐบาลเป็นการร่วมมือระหว่างพรรคฟุนซินเปก (นำโดยเจ้าชายนโรดม รณฤทธิ์) และพรรคประชาชนกัมพูชา (นำโดยฮุน เซน).
-
-
สมเด็จพระบาทสมเด็จพระนโรดม สีหมุนี (ค.ศ. 2004–ปัจจุบัน):
-
ในปี 2004 สมเด็จพระนโรดม สีหนุ ทรงสละราชสมบัติ และสมเด็จพระนโรดม สีหมุนี ได้รับการเลือกตั้งโดยราชสภาให้เป็นพระมหากษัตริย์ ทำหน้าที่เป็นประมุขแห่งรัฐในระบอบราชาธิปไตยภายใต้รัฐธรรมนูญ.
-
-
ฮุน เซน (ค.ศ. 1985–2023 ในฐานะนายกรัฐมนตรี):
-
ฮุน เซน ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีนานถึง 38 ปี (1985–2023) โดยครองอำนาจผ่านพรรคประชาชนกัมพูชา (CPP) เขาถูกวิจารณ์ว่าเป็นผู้นำเผด็จการ เนื่องจากการยุบพรรคฝ่ายค้านและควบคุมสื่อ.
-
ในปี 2023 ฮุน เซน ลาออกจากตำแหน่งนายกรัฐมนตรี แต่ยังคงมีอิทธิพลในฐานะประธานวุฒิสภาและประธานองคมนตรี.
-
-
ฮุน มาเนต (ค.ศ. 2023–ปัจจุบัน ในฐานะนายกรัฐมนตรี):
-
ฮุน มาเนต ลูกชายคนโตของฮุน เซน ขึ้นเป็นนายกรัฐมนตรีในปี 2023 หลังการเลือกตั้งที่พรรค CPP ชนะอย่างถล่มทลาย
-
เขามีประวัติในกองทัพ เช่น รองผู้บัญชาการกองกำลังอารักขานายกรัฐมนตรี และผู้บัญชาการหน่วยต่อต้านก่อการร้าย ปัจจุบันบริหารประเทศโดยต่อยอดนโยบายของบิดา.
-
ฮุน มานี น้องชายของฮุน มาเนต ได้รับแต่งตั้งเป็นรองนายกรัฐมนตรีในปี 2024 แสดงถึงการครองอำนาจของตระกูลฮุนอย่างต่อเนื่อง.
-
ภาพรวมและข้อสังเกต
-
การครองอำนาจของตระกูลฮุน: ตั้งแต่ปี 1985 ตระกูลฮุน โดยเฉพาะฮุน เซน และลูกชาย (ฮุน มาเนต และฮุน มานี) มีอิทธิพลอย่างมากต่อการเมืองกัมพูชา ผ่านการควบคุมกองทัพ สื่อ และพรรคการเมือง ส่งผลให้ถูกมองว่าเป็นระบอบเผด็จการที่สืบทอดอำนาจ.
-
บทบาทของกษัตริย์: พระมหากษัตริย์ในปัจจุบัน (สมเด็จพระนโรดม สีหมุนี) มีบทบาทเชิงสัญลักษณ์ ภายใต้รัฐธรรมนูญที่ให้อำนาจบริหารแก่รัฐบาล.
-
ผลกระทบต่อความสัมพันธ์กับไทย: ความขัดแย้งชายแดน เช่น พื้นที่ทับซ้อน (OCA) และเหตุการณ์ที่ช่องบก ได้รับการจุดกระแสจากผู้นำอย่างฮุน เซน ซึ่งใช้ประเด็นชาตินิยมเพื่อเสริมอำนาจทางการเมือง.
ที่มา : ข้อมูลจาก 15 เว็บไซต์ เช่น BBC.com , th.wikipedia.org ,imcchina.org , nia.go.th phnompenh.thaiembassy.org เป็นต้น
